Kutsal Kitap’ın Kısa Tarihi

Yahuda Krallığı, Hizkiya’ya Kadar

1. Krallar 12. Bölümden 2. Krallar 17. Bölüme Dek; 2. Tarihler 10ölümleri; Ovadya; Yoel; Mika; Yeşaya (bir kısmı)

Yarovam’ın ve on kuzey oymağının isyanı, Davut’un torunu olan Rehavam’ın egemenlik gücünü büyük ölçüde azalttı. Korkunç hükümranlık sona erdiği zaman, Yahuda daha da ezilerek Süleyman’ın Yeruşalim’de biriktirdiği tüm hazineyi yağmalayan, Mısır’ın yirmi ikinci hanedanlığından olan Şişak’ın işgaline maruz kaldı. Rehavam’ın ölümünden ve oğlu Aviyam’ın kısa süreli hükümranlığından sonra, Yahuda başarılı bir biçimde Asa ve Yehoşafat tarafından yönetildi; her biri babalarına esenlikle, uzun süreli ve tamamen refah içerisinde varislik yapmışlardı. Şişak kadar yıkıcı olduğu tehlikesiyle güneyden gelen ve Asa tarafından püskürtülen başka bir saldırı da “Kuslu Zerah” tarafından gerçekleştirildi. Dini ve sivil olmak üzere dâhili reformlar, bu güçlü yöneticiler tarafından yapıldı.

Kuzey ile güney arasındaki doğal rekabet ve intizamsız savaş, Rehavam yönetimi altındaki bölünmeden dolayı başladı ve Yehoşafat’ın kral Ahav ile ittifak olup, kızı Atalya’yı oğlu Yoram’a eş olarak almasıyla sonlandırıldı. Samiriye ve Yeruşalim kralları, Aram ve Moav’a karşı birleştiler ve geçici bir başarıyla yeni politikalarını taçlandırdılar. Fakat Yahve’nin peygamberleri Davut’un tahtında oturan krala, devamlı olarak Baal’a tapanlarla girdikleri ittifakın doğru din için tehlikeli olduğunu söyleyip durdular.

Uyarılarının kanıtlarla doğrulanması uzun sürmedi. Yoram’ın kraliçesi Atalya, yalnızca Ahav’ın değil ancak aynı zamanda Yeruşalim’e Sur’lu annesinin kötü ruhlarını ve putperest alışkanlıklarını getiren İzebel’in de kızıydı. Oğlu kral Ahazya hayatını, İsrail’in kralı olan amcası Yehoram’la yakın ilişkisinden dolayı kaybetti; çünkü Yehu, aynı anda iki kralı, Yahuda’nın prenslerini ve Ahazya’nın ellerini koyabileceği tüm erkek akrabalarını ortadan kaldırdı. Yeruşalim’deki eski zorba Atalya, kendi gücünü korumak amacıyla kendi etine ve kanına, yani Ahazya’nın çocuklarına karşı gelerek hepsini öldürdü. Torunları arasında yalnızca Yoaş, teyzesi ve dadısı tarafından saklanarak, zalim kraliçeden kaçabilmişti. Altı yıl sonra bu çocuk, baş kâhin Yehoyada tarafından Tapınak avlularında kral ilan edildi. Atalya infaz edildi ve Yahuda’da Baal’a tapınma yasaklanıp, Yahve’nin Tapınağı onarılarak yeni bir çağ başlatılmış oldu.

Yoaş, Yeruşalim Aram ordusunun tehdidi altındayken, çok zayıf olduğu için yapabileceği tek şey Aram kralına rüşvet vermekti ve bu komplonun sonucunda öldü. Oğlu Amatsya da hükümranlığına iyi başladı, ancak daha sonra Kuzey Krallığını ele geçirmeye çalıştı ve aynı akıbeti paylaştı. Tahta Azarya çıktı, ancak uzun bir dönem, hükümranlığının yarısı boyunca kendisi ve krallığı varlığını, İsrail’in güçlü önderi ikinci Yarovam’ın vasal devleti olarak sürdürdü. Azarya’nın hükümranlığı döneminin diğer yarısı ise –cüzama yakalanarak ayrı yaşaması ve acınacak duruma düşmesine rağmen– büyük refah içinde sürdü. Azarya, hükümranlığı oğlu Yotam’la birlikte yürütmeye başladı ve Yotam’ın on altı yıllık hükümranlığı boyunca –Azarya’nın uzun süren temsili hükümranlığı döneminde– başkentin içinde ve dışında epey binanın inşa edilmesi küçük krallığı zorlu günlere hazırlarken, aynı dönemde Filistliler, Ammonlular ve Araplar savaşta mağlup edildiler.

Dicle Nehri’nin üzerindeki, başkenti Ninova şehri olan güçlü Asur krallığı, Tanrı’nın imansız insanları cezalandırmak için kullandığı bir araçtı. Aram krallıklarının ötesinde, İsrail’in kuzeydeki en yakın komşusu, ilk bakışta algılanmasa da, daha sonra tehdit olduğu anlaşılan Asur krallığıydı. Asur güçlü olduğu zaman, Aram güçsüzdü ve Samiriye kralı rahat nefes alabilirdi. Fakat öyle bir gün geldi ki, Ninova’daki tahta Tilgat-Pileser adında (bkz. 2. Krallar 15:19,29) birisi çıktı ve o anda hem Aram’ın hem de İsrail’in akıbeti değişti.

Kısa süre önce ölmüş olan Yotam’ın oğlu Ahaz, Asurluların Yahuda’yı, güçlerini birleştirerek Yeruşalim’i ele geçirip Davut’un tahtına sahip olmayı tasarlayan İsrail kralı Pekah’ın ve Aram kralı Resin’den kurtardığını gördü. Ahaz, Yahuda’nın hasımlarına saldırmak üzere bir ordu gönderen Tiglat-Pileser’in desteğini aldı. Aram perişan olmuştu, ülke halkı İsrail’in doğu ve kuzey bölgelerine sürüldü (Gilad ve Celile), Fenike ve Filist bölgeleri yağmalandı ve Ahaz, diğer kralların arasında bizzat Şam’a, karşı konulmaz krala giderek ona biat etti.

Asur’un korunan kralı Hoşea, Efrayim ve Manaşşe’nin merkezi dağlık bölgeleriyle kısıtlanmış olan Kuzey Krallığında birkaç yıl hükümranlık yaptı. Fakat kendisi ve akılsız danışmanları, dönemin yazılarını okuyamadıkları için Mısır’dan yardım istediler ve isyan başladı. Bu sefer son yakındı. Artık Asur kralı olan Şalmaneser, Samiriye’ye karşı geldi ve yaklaşık üç yıl süren kuşatma sonucunda onu ele geçirdi ve yok etti. Asur’un acımasız tehcir yasalarından dolayı halkın tümü sürüldü ve onların yerine o bölgeye yeni bir halk getirildi. Yaklaşık iki yüzyıl boyunca ayakta kalan Kuzey Krallık böylelikle yıkıldı. Böylece, Samiriyeliler olarak bilinen ırkları karışmış insanlar, Kutsal Toprağın merkezine yerleştiler.

İsrail’in korkunç sonunun, Yahuda kralları ve halkı arasındaki etkisi tahmin edilebilir. Yahuda’nın çağdaş peygamberleri Mika ve Yeşaya’nın yazdıklarında, Tanrı’nın Yahuda’ya İsrail enkazı üzerinden nasıl konuştuğu görülebilir. Ahaz’ın Yahve’den ilahi yardım istemek yerine, Asur’dan insani yardım bekleme tasarısı başarısız oldu. Aram ve Samiriye’nin yıkılmasıyla, Yeruşalim ve Asur arasındaki tüm sınırlar ortadan kalktı. Ve Hizkiya’nın hükümranlığında –Ahaz’dan hemen sonra– Ninovalı gaddar hükümdar, Yahuda’yı ele geçirmeye karar verdi. Kralın, peygamberin ve halkın bu buhranı nasıl karşıladıkları, bir sonraki dersin konusudur çünkü tüm bunlar, Güney Krallığın İbranilerin bir ulus olarak Filistin’de sahip oldukları tek şey olduğu döneme aittir.